ਦਰਸ਼ਨੀ ਡਿਉੜੀ ਤੋ ਲੈ ਕੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ
ਦਰਵਾਜਾ ਕਿਨੇ ਕਦਮਾਂ ਤੱਕ ਹੈ ?

ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਾਜੀ ਨੇ 9 ਮਣ , 14 ਸੇਰ ਚੰਦਨ ਦੀ ਲੱਕੜ ਵਿੱਚੋਂ 1 ਲੱਖ 45 ਹਜ਼ਾਰ ਤਾਰਾਂ ਕੱਢ ਕੇ 5 ਸਾਲ , 7 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਮਿਹਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਰ ਸਾਹਿਬ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ 31-12-1925 ਨੂੰ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ।
ਉਸ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਾਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਦਸੋ ਜੀ ?

ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਬੀਜ ਮੰਤਰ,
ਗੁਰ ਮੰਤਰ, ਮੂਲ ਮੰਤਰ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ਜੀ ?

ਪਹਿਲਾ ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਵੇਲੇ ਹੋਇਆ ਹੈ
ਉਸ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖ ਦਾ ਨਾਮ ਦਸੋ ਜੀ ?

ਸਵਾਲ :- ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਇਕ ਪੁਰਾਤਨ ਮਰਯਾਦਾ ਹੈ ਇਕ ਅਰਦਾਸ ਦੁਪਹਿਰ ਨੂੰ 12 ਵਜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ 3 ਵਜੇ ਆਰਤੀ ਕਰਨ ਤੋ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕੀ ਇਤਿਹਾਸ ਜੁੜਿਆ ਹੈ ?

ਜਵਾਬ :- ਇਹ ਮਰਯਾਦਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਵੇਲੇ ਤੋ ਚਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦੋ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੁਪਹਿਰ ਨੂੰ 12 ਵਜੇ ਦੀਵਾਨ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਮਹਿਲਾ ਨੂੰ ਚਾਲੇ ਪਾਉਦੇ ਸਨ । ਫੇਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ 3 ਵਜੇ ਵਾਪਿਸ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਆਣ ਕੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇਦੇਂ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਆਉਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕੀਰਤਨੀਏ ਸਿੱਖ ਆਰਤੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਗਾਇਨ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਖਲੋ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ ਉਸ ਸਮੇ ਤੋ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਹ ਮਰਯਾਦਾ ਚੱਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਜੀ ।

ਏਹਾ ਪਾਈ ਮੂ ਦਾਤੜੀ ਨਿਤ ਹਿਰਦੈ ਰਖਾ ਸਮਾਲਿ॥੩॥
ਨਵੀਂ ਸਵੇਰ ਸਭਨਾਂ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਲੈਕੇ ਆਵੇ

9 ਗੁਰੂ ਸਹਿਬਾਨ ਜੀ ਨੇ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਕਰਵਾਏ ਹਨ
ਕਿਸ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਮਹਿਲ ਭਾਵ ਪਤਨੀ ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ
ਉਸ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਦਸੋ ਜੀ ?

ਬੈਠਾਸੋਡੀ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹੁ ਰਾਮਦਾਸ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਹਾਵੈ ||
ਧੰਨ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ
ਰਖੀ ਗਰੀਬ ਦੀ ਲਾਜ
ਕਰੀ ਨਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਮੁਹਤਾਜ

ਮੇਰੀ ਮੰਗੀ ਹਰ ਦੁਆ ਲਈ
ਤੇਰੇ ਦਰ ਤੇ ਜਗ੍ਹਾ ਹੋ ਜੇ
ਇਨੀ ਕੁ ਮੇਹਰ ਕਰ ਮੇਰੇ ਮਾਲਕਾ?
ਕਿ ਤੇਰਾ ਹੁਕਮ ਹੀ ਮੇਰੀ ਰਜਾ ਹੋ ਜੇ
ੴ ਸਤਿਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ੴ

ਦੀਨ ਦਇਆਲ ਭਰੋਸੇ ਤੇਰੇ ॥
ਸਭੁ ਪਰਿਵਾਰੁ ਚੜਾਇਆ ਬੇੜੇ ॥

ਧੰਨ ਧੰਨ ਸ਼੍ਰੀ ਬਾਲਾ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਗੁੰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਦੇਣ ਵਾਲੇ
ਧੰਨ ਧੰਨ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ
ਧੰਨ ਧੰਨ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਅੱਠਵੀਂ ਜੋਤਿ ਜੀਉ ਦੁਨੀਆਂ ਉਥੇ ਮੇਹਰ ਕਰੋ ਜੀ

ਤੇਰੇ ਗੁਣ ਬਹੁਤੇ ਮੈ ਏਕੁ ਨ ਜਾਣਿਆ
ਮੈ ਮੂਰਖ ਕਿਛੁ ਦੀਜੈ
ਪ੍ਰਣਵਿਤ ਨਾਨਕ ਸੁਣਿ ਮੇਰੇ ਸਾਹਿਬਾ
ਡੁਬਦਾ ਪਥਰੁ ਲੀਜੈ
ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਾਹਿਬ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀਓ

ਭਾਦੋ ਸੰਗਰਾਂਦ
ਭਾਦੋਂ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਦੋ ਰੰਗੀ ਹੁੰਦਾ ਕਦੇ ਮੀਂਹ ਕਦੇ ਧੁੱਪ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਸਾਰ ਵੀ ਦੋ ਰੰਗੀ ਆ ਕਦੇ ਸੁਖ ਕਦੇ ਦੁਖ ਇਸ ਦੋ ਰੰਗਾਂ ਵਾਲੇ ਸੰਸਾਰ ਚ ਆ ਕੇ ਮਨੁਖ ਭਰਮ ਚ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ਤੇ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਲਾ ਲਿਆ
ਪਤਨੀ ਦੇ ਕੀਤੇ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਜੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨਹੀ ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਤੇਰੇ ਕੰਮ ਵੀ ਕਿਸੇ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਯਾਦ ਰਖ ਜਿਸ ਦਿਨ ਤੇਰਾ ਸਰੀਰ ਬਿਨਸੂਗਾ ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਾਰੇ ਤੈਨੂੰ ਪ੍ਰੇਤ ਪ੍ਰੇਤ ਕਹਿਣਗੇ ਜਮ ਤੈਨੂੰ ਫੜਕੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਣਗੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਤੇਰਾ ਭੇਤ ਨਹੀਂ ਦੇਣਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਤੇਰਾ ਬੜਾ ਪਿਆਰ ਲਗਾ ਹੈ ਉ ਸਾਰੇ ਤੈਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਪਾਸੇ ਹੋ ਖੜ੍ਹ ਜਾਣਗੇ ਜਦੋਂ ਤੇਰੇ ਸਰੀਰ ਚੋ ਜਿੰਦ ਨਿਕਲੀ ਤੂੰ ਹੱਥ ਮਰੋੜੇਗਾ ਤੇਰੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਾਂਭਾ ਛਿੜੂ ਤੇਰਾ ਸੋਹਣਾ ਚਿਟਾ ਸਰੀਰ ਕਾਲਾ ਹੋ ਜਾਵਉ ਏ ਵੀ ਯਾਦ ਰਖ ਜੀਵਨ ਖੇਤ ਵਰਗਾ ਹੈ ਤੇ ਕਰਮ ਬੀਜ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਦਾ ਬੀਜੇਗਾ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੱਢੇਗਾ
ਇਸ ਲਈ ਦੁਖਾਂ ਦੇ ਸਾਗਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਲਈ ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਆ ਤੇ ਬੇਨਤੀ ਕਰ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਚਰਨਾਂ ਰੂਪੀ ਜਹਾਜ਼ ਮੈਨੂੰ ਬਖਸ਼ ਭਾਵ ਨਾਮ ਦੀ ਦਾਤ ਦੇ ਕਿਉਕਿ ਉਹ ਨਰਕਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੈਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਖਵਾਲਾ ਗੁਰੂ ਹੈ ਗੁਰੂ ਪਿਆਰ ਹੀ ਰਖਣ ਵਾਲਾ ਹੈ
ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਮਾਝ ਰਾਗ ਵਿਚ ਭਾਦੋਂ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸੰਖੇਪ ਅਰਥ ਭਾਵ
ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ
ਗੁਰੂ ਕਿਰਪਾ ਕਰੇ

ਅਰਦਾਸ ਸਮਾਗਮ ਬਾਰੇ
16 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਤੇ 1947 ਸਬੰਧੀ ਅਰਦਾਸ ਹੋਈ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਨੋਟ ਕੀਤੀਆਂ :-
1) ਅਰਦਾਸੀਏ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ “ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ” ਏ ਅੱਖਰ ਬਹੁਤ ਸਹੀ ਆ , ਏਹੀ ਚਾਈਦਾ ਸੀ , ਅਕਸਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਤੇ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਆ ਅਜ ਸਾਡੀ ਸਮਝ ਚ ਦੇਸ਼ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਪੰਜਾਬ ਤੋ ਬਦਲ ਕੇ ਭਾਰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਦ ਕੇ ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਆ ਜੋ ਵੰਡਿਆ ਤੇ ਉਜਾੜਿਆ ਗਿਆ।
2) ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਅਰਦਾਸ ਸਮੇਂ ਵਾਹਵਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵੀ ਹਾਜ਼ਰ ਸੀ, ਮੇਰੇ ਦੇਖਣ ਚ ਏ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋਇਆ।
3) ਅਫਸੋਸ ਵੀ ਆ ਕਿਉਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਚ ਜਿੰਨਾਂ ਅੰਦਾਜਾ ਲਾਇਆ ਸੀ ਉਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੰਗਤ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੀ।
4) ਜਥੇਦਾਰ ਸਾਬ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਚ ਸ਼ੋਕ ਮੱਤ ਲੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਨਾਲ ਹੀ ਦੋਵਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀਜੇ ਅਸਾਨ ਕਰਨ ਲੀ ਕਿਹਾ।
5) ਅਰਦਾਰ ਤੋ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਰਤਨ ਹੋਇਆ ਜਥੇ ਨੇ ਹੁਕਮ ਭਾਣੇ ਤੇ ਰਾਜ ਜੁਲਮ ਸਬੰਧਕ ਸ਼ਬਦ ਪੜੇ।
6) ਅਰਦਾਸ ਤੋ ਬਾਦ ਆ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਇਆ
ਸੂਹੀ ਮਹਲਾ ੩ ॥
ਜੇ ਲੋੜਹਿ ਵਰੁ ਬਾਲੜੀਏ ਤਾ ਗੁਰ ਚਰਣੀ ਚਿਤੁ ਲਾਏ ਰਾਮ ॥
ਸਦਾ ਹੋਵਹਿ ਸੋਹਾਗਣੀ ਹਰਿ ਜੀਉ ਮਰੈ ਨ ਜਾਏ ਰਾਮ ॥
ਹਰਿ ਜੀਉ ਮਰੈ ਨ ਜਾਏ ਗੁਰ ਕੈ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਏ ਸਾ ਧਨ ਕੰਤ ਪਿਆਰੀ ॥
ਸਚਿ ਸੰਜਮਿ ਸਦਾ ਹੈ ਨਿਰਮਲ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਸੀਗਾਰੀ ॥
ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੁ ਸਾਚਾ ਸਦ ਹੀ ਸਾਚਾ ਜਿਨਿ ਆਪੇ ਆਪੁ ਉਪਾਇਆ ॥
ਨਾਨਕ ਸਦਾ ਪਿਰੁ ਰਾਵੇ ਆਪਣਾ ਜਿਨਿ ਗੁਰ ਚਰਣੀ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ॥੧॥………..
ਬਾਕੀ ਅੱਗੇ ਸਬਦ ਲੰਬਾ ਪੋਥੀ ਤੋ ਪੜਲਿਉ
ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ
ਗੁਰੂ ਕਿਰਪਾ ਕਰੇ

ਮਸਕੀਨ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਈਰਖਾ ਆਈ,,,ਹੈ ਸਾਡੇ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਅਜੋਕਾ ਪਰਚਾਰਕ ਜੋ ਆਪਣੀ ਅੰਦਰ ਆਈ ਈਰਖਾ ਬਾਰੇ ਖੁਲ ਕੇ ਦੱਸ ਸਕੇ,,ਮਹਾਨ ਪਵਿੱਤਰ ਆਤਮਾ ਦੀ ਨਿਸਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਇਹ ਗੁਣ ਕਿ ਆਪਣੀ ਗਲਤੀ ਨੂੰ ਸਰੇ ਬਾਜਾਰ ਦੱਸਣਾ( ਧੂਲਕੋਟ) ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਣਾ ਇਕ ਮਰਿਆਦਾ ਹੈ,ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਤੇ ਕਰਨੀ ਪਏਗੀ, ਪਰ ਉਹ ਪ੍ਰੀਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਅਦਲ (ਇਨਸਾਫ਼) ਤੇ ਕਰਦਾ ਹੈ,ਜੋ ਉੱਠ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਉਹ ਤੇ ਵਾਂਝਾ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ,ਪਰ ਉਹ ਬਖ਼ਸ਼ਿੰਦ ਵੀ ਹੈ,ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਉਹ ਗੇੈਬੀ ਮਿਹਰ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ,ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪ ਉਠਾਲ ਦੇਂਦਾ ਹੈ।ਕਿਸੇ ਮਰਿਆਦਾ ਦੇ ਵਿਚ ਉਹ ਬੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ।ਇਹਦੇ ਉੱਤੇ ਇਕ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਗਾਥਾ ਮੈਂ ਪੜ੍ਹੀ ਸੀ।
ਅੰਗੂਰਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਬਾਗ ਸੀ।ਉਸ ਬਾਗ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਅੰਗੂਰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਦੂਰ ਚਾਹੀਦੇ ਸਨ। ਕਿਉਕਿ ਕੰਮ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ, ਅੰਗੂਰ ਬਹੁਤ ਪੱਕ ਕੇ ਖ਼ਰਾਬ ਨਾ ਹੋ ਜਾਣ,ਇਸ ਲਈ ਮਾਲਕ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ।ਉਹਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰਿੰਦੇ ਭੇਜੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਦੇ ਵਿਚ।ਕੁਝ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੇ ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਸੂਰਜ ਉਗਦਿਆਂ ਹੀ ਆ ਗਏ ਅੰਗੂਰ ਤੋੜਨ ਵਾਸਤੇ।ਉਸ ਜਮਾਨੇ ਦਾ ਨਿਯਮ ਕਿ ਸੂਰਜ ਨਿਕਲਿਅ ਹੈ,ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ,ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਿਆ ਹੈ,ਕੰਮ ਖਤਮ ਕਰੋ।ਕੰਮ ਸੇ ਕੰਮ ਬਾਰਾਂ ਘੰਟੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ,ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਬਹੁਤ ਅੌਖੀ ਸੀ ਕਿਸੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ।ਲੇਕਿਨ ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਰਿੰਦੇ ਲੱਭ ਕੇ ਲਿਆਂਦੇ,ਇਸੇ ਵਿਚ ਅੱਧਾ ਦਿਨ ਲੰਘ ਗਿਆ।
ਤੋ ਖ਼ੈਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਨਭਰ ਅੰਗੂਰ ਤੋੜਦੇ ਰਹੇ।ਢੇਰੀਆਂ ਲੱਗ ਗਈਆਂ।ਮਾਲਕ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੀ ਔਰ ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਾ ਪਸੀਨਾ ਸੁੱਕੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੇ ਦੇ। ਤੋ ਮਾਲਕ ਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦੋ ਦੋ ਦ੍ਰਮ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।ਜਦ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋ ਦੋ ਦ੍ਰਮ ਦਿੱਤੇ ਤਾਂ ਕੁਝ ਇਕ ਨੇ ਗ਼ਿਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
“ਮਾਲਕ ਇਹ ਤਾਂ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਏ।”
ਕਿਉਂ,ਮੈਂ ਘੱਟ ਦਿੱਤਾ ਹੈ? ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਦੋ ਦ੍ਰਮ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਤਹਿ ਹੋਈ ਸੀ, ਦਿਨਭਰ ਦੀ।ਜੋ ਮੈਂ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕੀ ਉਹ ਨਈਂ ਦਿੱਤਾ?”
“ਨਈਂ ਉਹ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।”
“ਫਿਰ ਕਿਹੜੀ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਏ?”
ਇਹ ਜਿਹੜੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਆਏ ਨੇ,ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਧਾ ਦਿਨ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੋ ਦ੍ਰਮ,ਤੇ ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ,ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੋ ਦ੍ਰਮ।ਹਿਸਾਬ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅੱਧੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਬਣਦੀ ਹੈ,ਇਕ ਦ੍ਰਮ।”
ਕਹਿੰਦਾ,”ਠੀਕ ਏ,ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡਾ ਹੱਕ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਨਈਂ?”
ਹਾਂ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੈ।”
“ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੈਂ ਦੋ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਨੇ,ਮੇਰੀ ਮਰਜ਼ੀ,ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਨਾ,ਇਹ ਵੀ ਦੋ ਲੈ ਜਾਣ।ਭਾਵੇਂ ਨਿਯਮ ਪੂਰਵਕ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਇਕ ਦ੍ਰਮ ਬਣਦੈ,ਅੱਧਾ ਦਿਨ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ,ਪਰ ਮੈਂ ਦੋ ਦੇਨਾ,ਮੇਰੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ,ਮੇਰੀ ਮਰਜ਼ੀ।”
ਉਹ ਜੋ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਰੋਜ਼ ਜਾਗਿਆ ਹੈ,ਕਈ ਦਿਨ ਦਾ ਜਾਗਿਆ ਹੈ,ਇਹਦਾ ਜਾਗਣਾ ਵਾਂਝਾ ਤੇ ਨਈਂ ਰਹੇਗਾ,ਪਰ ਉਹਦੇ ਅੰਦਰ ਇਹ ਈਰਖਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਏ ਕਿ ਹੱਦ ਹੋ ਗਈ,ਇਹ ਕਦੀ ਜਾਗਿਆ ਹੀ ਨਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ,ਇਹਦੇ ਕੋਲ ਅੈਨਾ ਸਰੂਰ,ਅੈਨੀ ਮਸਤੀ।
ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਪੰਜ ਸੱਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇਖੇ,ਜੋ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਅਰਥ-ਬੋਧ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਜਦ ਰੱਬੀ ਰੰਗਣ ਦੇ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ, ਮੇਰੇ ਮਨ ਦੇ ਵਿਚ ਈਰਖਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ।ਉਸ ਦਿਨ ਮੈਂਨੂੰ ਇਹ ਅਨੁਭਵ ਹੋਇਆ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਸਾਰੀ ਈਰਖਾ ਨਈਂ,ਧਾਰਮਿਕ ਈਰਖਾ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਹੱਦ ਹੋ ਗਈ!ਪੜ੍ਹਦੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਸਨ,ਸਿਖਾਇਆ ਮੈਂ,ਸਿਰ ਖਪਾਈ ਮੈਂ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ,ਇਹ ਰੱਬੀ ਰੱਸ ਦੇ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਗਏ,ਪਰਮ ਆਨੰਦ ਮਾਨ ਗਏ ਨੇ।ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਈਰਖਾ ਵੀ ਜਾਗੀ,ਗ਼ਿਲਾ ਵੀ ਜਾਗਿਆ,ਪਰ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੇ ਮੇਰੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕੀਤਾ।ਨਈਂ,ਉਹਦੀ ਬੇਪਰਵਾਹੀ,ਉਹਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ :-
‘ਪਹਿਲੈ ਪਹਰੈ ਫੁਲੜਾ ਫਲੁ ਭੀ ਪਛਾ ਰਾਤਿ ॥
ਜੋ ਜਾਗੰਨਿ੍ ਲਹੰਨਿ ਸੇ ਸਾਈ ਕੰਨੋ ਦਾਤਿ ॥੧੧੨॥’
{ਅੰਗ 1384}
‘ਦਾਤੀ ਸਾਹਿਬ ਸੰਦੀਆ ਕਿਆ ਚਲੈ ਤਿਸੁ ਨਾਲਿ ॥
ਇਕਿ ਜਾਗੰਦੇ ਨਾ ਲਹਨਿ੍ ਇਕਨਾ੍ ਸੁਤਿਆ ਦੇਇ ਉਠਾਲਿ॥੧੧੩॥’
{ਅੰਗ ੧੩੮੪}
ਗਿਆਨੀ ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਸਕੀਨ।

ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਤੀਸਰੇ ਸਪੁੱਤਰ
ਬਾਬਾ ਅਣੀ ਰਾਇ ਜੀ ਨੇ ਕਿਸ ਅਸਥਾਨ ਤੇ
ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗਿਆ ਸੀ ?